In gesprek met Leon van Ast

Sinds begin 2020 is Leon van Ast (43) verbonden aan Circulair West als kwartiermaker. Met zijn aanstelling hebben de oprichters een ondernemend, energiek en gedreven aanjager benoemd met een succesvolle trackrecord in de private en publieke sector. Aan hem de uitdaging om Circulair West op te richten, vorm en inhoud te geven. En wel op zodanige wijze dat deelnemende organisaties circulaire stappen kunnen zetten. Hoog tijd dus voor een nadere kennismaking! 

Wat was voor jou doorslaggevend om JA te zeggen tegen Circulair West?
De oprechte intenties van de oprichters om vanuit Circulair West met hun bedrijf circulaire stappen te zetten. Ik vind het eervol daar vanuit mijn rol als kwartiermaker en aanjager een bijdrage aan te leveren. Waarom? Omdat ook ik de urgentie voel van de noodzaak om onze economische structuren duurzaam te veranderen. De transitie naar een circulaire economie vormt bovendien een stevige uitdaging voor ondernemers en gaat gepaard met grote veranderingen in hun bedrijfsprocessen, dwars door de (sector)ketens heen. Het is gaaf om ondernemers daarin bij te staan. Met elkaar bouwen we stap voor stap aan een koplopersgroep van bedrijven die in Noord- en Zuid-Holland circulair innoveren. Daarmee bouwen we het circulaire fundament verder uit waarop in de toekomst een fijnmazig ecosysteem kan ontstaan met nieuwe verdienmodellen en werkgelegenheid. Daar draag ik graag mijn steentje aan bij!  

Vanwaar de urgente noodzaak om circulaire stappen te zetten? Kunnen we ons niet beter druk maken om de (impact van) coronacrises?
Natuurlijk is deze pandemie urgent en economisch voor velen van ons direct voelbaar. Niet in de minste plaats bij ondernemers, hun klanten en toeleveranciers. Maar het dwingt ons ook te reflecteren op de kwetsbaarheden van onze economische modellen, productieprocessen en kringlopen. In die zin geeft de coronacrises ook bij velen van ons extra momentum voor de wil om zaken versneld anders te organiseren. Het efficiënt omgaan met materiaalstromen en het duurzaam produceren binnen de natuurlijke grenzen van onze aarde zijn daarin bovendien geen wensbeelden. Het is bittere noodzaak. 

Waarom moeten ondernemers meedoen aan Circulair West?
Natuurlijk allereerst om concurrerend, toekomstbestendig en toekomstwaardig te blijven. Want vergis je niet, de ontwikkelingen gaan razendsnel. Overheden zullen versneld met hogere eisen komen om bedrijven te dwingen duurzamer met hun materiaalstromen om te gaan. Dat zal via wetgeving, aanpassingen van hun eigen aanbestedingscriteria maar ook fiscaal afgedwongen gaan worden. Daarnaast verwacht ik ook dat investeerders en bankiers voor financieringen steeds hogere circulaire eisen zullen stellen aan de bedrijfsvoering. Een logisch gevolg van de afspraak dat in Nederland al in 2030 50% van ons grondstoffenverbruik circulair moet zijn ingericht en in 2050 zelfs voor de volle 100%. Geen enkele ondernemer kan het zich naar mijn overtuiging veroorloven om zo’n gigantische transformatie vanaf de zijlijn aan te kijken. Je moet nieuwe vaardigheden aanleren en daar zijn vlieguren voor nodig die ondernemers bij Circulair West opdoen.

Bovendien zullen ook klanten steeds vaker van bedrijven eisen dat ze een duurzamere koers varen. De marktvraag verandert snel en heeft grote impact op sectoren en hun waardeketens. Kijk bijvoorbeeld eens naar de enorme groei die vega(n) producten doormaken. Het was vier jaar terug toch ondenkbaar dat de supermarkt vol zou liggen met vegetarische zuivel- en vlees? Nu groeit hun marktaandeel exponentieel ten koste van vlees en zuivel. Maar ook overheden zullen bij aanbestedingen steeds meer beoordelen en toewijzen op circulariteit.  

Daarnaast is het ook uit pragmatisch en financieel oogpunt relevant om bedrijfsprocessen circulair in te richten omdat onze grondstoffen steeds schaarser en daarmee duurder worden. Sommige grondstoffen dreigen zelfs binnen dertig jaar helemaal op te raken. Zo dreigt schoon zand schaars te worden, terwijl dat als basismateriaal gebruikt wordt in onze huidige beton productie. Daar kun je als ondernemer je ogen voor sluiten, maar het lijkt mij verstandiger om nu proactief te investeren in de zoektocht naar alternatieven. 
 
Waarom kunnen we zo niet doorgaan dan? De Club van Rome kondigde al in de jaren ’70 van de vorige eeuw de grenzen aan van onze economische groei en toch is de wereldhandel daarna geëxplodeerd en de welvaart mondiaal fors toegenomen.  
Dat klopt maar tegen welke prijs? Zo is in vijftig jaar zeventig (!) procent van de wilde dieren, vogels en vissen verdwenen en er worden nog een miljoen soorten met uitsterven bedreigd. Mede omdat we met door de mens veroorzaakte activiteiten al driekwart van het land op aarde ernstig hebben aangetast. De Club van Rome hield ons een (vroege) spiegel voor om ons bewust te maken van de eindigheid van voorraden grondstoffen en van de kwetsbaarheid van mensen, dieren en de natuur. 

Als je bedenkt dat we in 1970 als mensen al evenveel grondstoffen verbruikten als onze planeet in één jaar kon aanvullen. “Earth Overshoot Day” viel toen op 31 december. Sindsdien verschoof deze dag al naar 29 juli. Als ieder mens jaarlijks dezelfde grondstofhonger had als in Nederland, hadden we in december van afgelopen jaar eigenlijk 3 aardes(!) nodig gehad. Dat is onhoudbaar en vraagt concrete acties om te voorkomen dat ons planetaire evenwicht nog verder uit balans raakt en straks onherstelbaar wordt beschadigd. 

Ondernemers voelen dat ook en zien met eigen ogen dat onze planeet piept en kraakt onder de door ons veroorzaakte verontreiniging, ontbossing en andere vormen van misbruik en verwaarlozing. Zij kunnen en willen net zomin als jij en ik later aan hun (klein)kinderen vertellen dat ze daarbij hebben toegekeken. Het einde van de draagkracht van onze aarde komt dan ook snel in zicht, of misschien zijn we daar zelfs al aan voorbij. Bedrijven proberen dus ook vanuit deze intrinsieke motivatie het tij te keren door hun bedrijfs- processen duurzamer in te richten.

Hoe gaat Circulair West dat dan helpen voorkomen?
Vooropgesteld dat we natuurlijk niet wereldwijd het verschil maken. Toch zal Circulair West een wezenlijke impact gaan hebben op de bedrijvigheid in West-Nederland. Elke circulaire stap van onze stichting brengt ons daarmee dichter bij een duurzame economie die wél produceert binnen de grenzen van onze aarde. Dat beeld hou ik mijzelf en onze deelnemers continue voor ogen. En we staan niet alleen, want nationaal en internationaal zijn vele soortgelijke initiatieven gaande. Overheden, het bedrijfsleven, consumenten en kennisinstellingen: overal is de urgentie voelbaar geworden dat we economisch zo niet langer door kunnen blijven gaan.

Zo is onze Europese Unie vastberaden om tegen 2050 het eerste klimaatneutrale blok ter wereld te worden en stelt het daarvoor investeringen ter grootte van 1.000 miljard euro in het vooruitzicht om onze economieën te helpen transformeren. Met Circulair West bevinden we ons dus in goed gezelschap zullen we maar zeggen.

De uitdaging daarbij vormt daarbij de opgave om onze economie te transformeren zonder in te leveren op onze welvaart en kwaliteit van leven. Maar gelijktijdig ook andere mensen op aarde toegang te bieden tot onze westerse verworvenheden zonder onze aarde te overbelasten. Dat wordt een avontuurlijke zoektocht die bedrijven bij ons met elkaar aangaan.

Wat vormt bij circulaire bedrijfsmodellen dan het uitgangspunt?
Een nieuwe manier van denken staat centraal. We mogen grondstoffen niet langer verloren laten gaan en moeten daarvoor onze economische modellen herontwerpen zodat die bijdraagt aan de veerkracht en draagkracht van onze planeet. De circulaire economie biedt daarvoor een nieuw kader omdat deze gebruik maakt van hernieuwbare energie en producten en grondstoffen continu hoogwaardig in de kringloop worden gehouden. 

Dat klinkt als een veranderingstraject waarin ondernemers een lange adem moeten hebben?
Dat klopt want zo’n verandering kan inderdaad niet 1 2 3 plaatsvinden, het vormt een gigantische opgave voor het bedrijfsleven. Circulariteit moet ingebed worden in de bedrijfsstrategie en raakt daarmee ook de organisatie, productieprocessen en afnemers en toeleveranciers. Door vanuit Circulair West met regionale ondernemers de samenwerking te zoeken kunnen bedrijven met elkaar leerervaringen opdoen en stap voor stap transformeren. Daarom is Circulair West opgericht. Ondernemers treden vanuit onze stichting buiten de gebaande paden door samen te werken aan icoonprojecten met soms ook branchevreemde deelnemers. Dat geeft nieuwe invalshoeken en onverwachte leerervaringen die nodig zijn om duurzaam te veranderen. Zo leren we met elkaar wat wel en niet werkt. Simpelweg door te doen! 

Waar put jij je energie uit om van Circulair West een succes te maken?
Ik ben graag impactvol aan het werk en denk op deze manier een bescheiden bijdrage te leveren aan een betere wereld van morgen. Bovendien put ik energie uit het creëren van nieuwe dingen. Circulair West zie ik in die zin als een startup die ik mag helpen en begeleiden om straks weer los te laten als het op eigen benen kan staan. Met de oprichtende partijen zetten we daarom het komende jaar een stevig fundament neer waarop straks tientallen bedrijven duurzaam en meerjarig met elkaar de circulaire samenwerking kunnen aangaan. Het is gaaf dat ik daaraan een bijdrage mag leveren.

Bovendien vind ik de samenwerking met de pioniers, de (young) professionals van de deelnemende bedrijven die met elkaar circulair innoveren, ook heel inspirerend. Hun rol is cruciaal, want met hen jagen we de circulaire innovatie aan, dwars door bedrijfssectoren heen. Juist doordat ze allemaal hun eigen specifieke branche- en vakinhoudelijke expertise meebrengen kunnen bedrijven veel van elkaar leren. Met elkaar schrijven we zo het eerste hoofdstuk van Circulair West, als startpunt van een avontuurlijk reis. Deelnemende bedrijven worden zo geholpen om nieuwe toepasbare kennis te ontwikkelen en deze te vertalen naar circulaire productieprocessen, -bedrijfsvoering, -producten en -diensten. Zo'n ondernemende omgeving geeft energie! Wie wordt daar nou niet enthousiast van?!

Zijn er tot slot nog andere zaken die je wilt delen?
Ja, naast de circulariteit vind ik het bijzonder dat het regionale bedrijfsleven via onze stichting ook werkt maakt van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. De koplopers van Circulair West laten zich bij de Verenigde Naties vrijwillig registreren om jaarlijks over hun voortgang te rapporteren. Daarmee tonen ze aan, ondanks de onzekerheden die de coronacrises ook voor hen met zich meebrengt, een einde te willen maken aan onder meer armoede, discriminatie, vervuiling en de klimaatcrises. De daarmee getoonde maatschappelijke betrokkenheid vormt misschien wel het best bewaarde geheim van deze ondernemers. Ik ben er trots op met zulke mensen samen te werken.

Onze bestuursleden Overzicht