Materiaalstromen

Om een circulaire economie te kunnen realiseren is inzicht vereist in de regionale materiaal- en grondstofstromen en de impact die het gebruik heeft op de leefomgeving. Van daaruit worden aanknopingspunten zichtbaar waarlangs materiaalkringlopen (regionaal) gesloten kunnen worden door samen te werken, dwars door bestaande ketens heen. Ook ontstaat hierdoor zicht op kansen om de materiaalstromen te verwaarden door middel van nieuwe verdienmodellen en/of gezonde businesscases. Circulair West richt zich daarom op het verkrijgen van inzicht in de materiaalstromen.

Materiaalstromen
Wij hebben de materiaalstromen van onze deelnemers geanalyseerd en de data vanuit de provincies Noord- en Zuid-Holland verfijnd.  Met de verkregen inzichten gaan wij op zoek naar nieuwe economische modellen en business cases. Hierbij proberen deelnemende bedrijven de materiaalstromen zo regionaal mogelijk te sluiten en tegelijkertijd te ondernemen binnen de draagkracht van de aarde op lange termijn. 

Het verblijf van materiaal in een materiaalkringloop hangt onder andere af van de schaarste van het materiaal; hoe schaarser een materiaal, hoe eerder deze weer terugkomt in de kringloop voor hergebruik. De lokale beschikbaarheid van een materiaal bepaalt op haar beurt de schaal waarop de kringloop gesloten kan worden (hoe wijder beschikbaar, hoe kleiner de kringloop kan zijn). Bij hergebruik van materialen is het belangrijk de toegevoegde waarde zo lang mogelijk te behouden. Daarom heeft materiaal hergebruik de voorkeur waarbij de levensduur van het product idealiter oneindig verlengd wordt (2e hands verkoop, reparatie).

Materialen worden bovendien bij voorkeur niet samengevoegd of gemengd en idealiter alleen nieuw gebruikt wanneer dat niet anders kan. Materialen behouden in hun meest complexe vorm voor zo lang als mogelijk, heeft daarom prioriteit. Als dat niet mogelijk is dan heeft materiaal hergebruik in de vorm van hetzelfde materiaal de voorkeur (bijvoorbeeld een kunststof fles hergebruiken als kunststof voor trui). Als dat niet mogelijk is dan is materiaal hergebruik nog mogelijk in een meer laagwaardig product (bijv. bakstenen vergruizen tot wegfundering). Als laatste stap, als hergebruik van materiaal ook niet haalbaar is, kan de ingebedde energie nog teruggewonnen worden door het materiaal te verbranden. Hiermee gaat het materiaal echter definitief verloren; energieterugwinning is de laatste stap! 

Circulaire economie
Een circulaire economie kan alleen tot stand komen als we efficiënt omgaan met onze materialen. De aarde is een gesloten systeem. Materialen die wij vernietigen zijn we definitief kwijt. Door het gebruik van materialen te organiseren in kringlopen kun je waarde creëren en waarde behouden. Nederland heeft zich in dat kader verplicht in 2030 50% minder primaire grondstoffen te gebruiken (mineralen, metalen en fossiele brandstof). En wil in 2050 naar Europees model zelfs helemaal van het gebruik van primaire grondstoffen afzien.

Onze circulaire economie is in dat geval, net als de aarde, een gesloten systeem waarin er geen nieuwe primaire grondstoffen bijkomen. Afval bestaat dan niet meer, alles draait op volledig hergebruik. Materialen worden dan op zo’n manier toegepast dat ze continu kunnen worden hergebruikt op een zo hoog mogelijk niveau. Daarmee verminderen we bovendien de druk op de natuurlijke hulpbronnen en kunnen we het verlies van biodiversiteit een halt toeroepen. De helft van de totale broeikasgasemissies en meer dan 90% van het verlies van biodiversiteit en waterstress worden namelijk veroorzaakt door de winning en verwerking van hulpbronnen.

Het realiseren van een materiaalstroom gedreven circulaire economie is complex en vormt een gigantische uitdaging voor het bedrijfsleven en onze samenleving. Geen enkele partij kan dat alleen. Om materiaalkringlopen volledig te sluiten is intensief samenwerken vanuit diverse branches en sectoren, dwars door bestaande bedrijfsketens heen, noodzakelijk. Alleen zo kan een fijnmazig circulair ecosysteem ontstaan waarin, door materiaalkringlopen met partners te sluiten, de waarde van de daarin rondgaande materialen behouden blijft. 

Inzicht
Als eerste icoonproject hebben we daarom met Metabolic de materiaal- en grondstofstromen in beeld gebracht voor de provincies Noord- en Zuid-Holland. Voorgaande onderzoeken van beide provincies zijn daarin samengevoegd, verbreed en geactualiseerd met recente databronnen. Ook zijn de databronnen verrijkt met de materiaal- en gebruiksstromen van de oprichtende bedrijven (bottom-up) waardoor waardevolle inzichten zijn verkregen in de verschillende stromen, massa's (gewicht) en de ingebedde milieu impact (CO2-equivalent) van specifiek afval, bouw- en sloopmaterialen en bio-grondstoffen.

Met deze analyse zijn voor het eerst inzichten verkregen in de orde groottes van de materiaalstromen in West-Nederland en voor het eerst ook in die van de GWW-sector (grond-, weg- en waterbouw) en groenonderhoud (de vrijkomende bio-grondstoffen uit bos- en boombeheer en beheer openbare ruimte). Daarnaast zijn nieuwe potentiële stakeholders in beeld gekomen die ons kunnen helpen om de materiaalstromen in Noord- en Zuid-Holland verder te verfijnen. Of voor deelnemende bedrijven een belofte met zich meebrengen om, al dan niet dwars door sectoren heen, te helpen grondstoffen- en materiaalkringlopen regionaal te sluiten. 

Als vaste opgave werken we daarom door aan het creëren van steeds fijnmaziger inzicht in de materiaalstromen bij onze deelnemers en in West-Nederland en de daarbij behorende materialencomplexiteit en impacts. Zo bouwen we stap voor stap aan toekomstige handelingsperspectieven. Want des te groter het inzicht in de materiaal- en gebruiksstromen wordt, des te scherper het beeld van de circulaire kansen met bijbehorende impactvolle icoonprojecten. Onze deelnemers kunnen daar vervolgens vanuit ketensamenwerking naar handelen en zo bijdragen aan onze collectieve opgave om materialen in hun meest waardevolle vorm, duurzaam te behouden. 

Wij nodigen dan ook iedereen uit ons daarbij te helpen, waarbij nieuwe deelnemers van onze stichting sowieso hun eigen materiaal- en gebruiksstromen door Metabolic inzichtelijk laten maken en kunnen benchmarken met de andere partners van Circulair West. Elke stap van elke deelnemende organisatie brengt ons samen verder.

Doe jij mee?